La competencia digital e informacional en la Escuela
- ESKOLAREN BURUHAUSTEA KULTURA DIGITALAREN AURREAN
XXI.
mende honetan, gauzak oso azkar eta etengabe aldatzen ari dira. Teknologiarekin
ere, berdina gertatzen ari da. Ondorioz,
bai irakasleak baita ikasleak ere teknologia berriak eskolan txertatzearen
beharraz ohartu dira.
Orain
arte, eskoletan ikaskuntza irakaskuntza prozesua liburu eta fitxen bitartez
gauzatzen zen. Aitzitik, teknologia berriak eskolan txertatzearen ondorioz,
hauek indarra galtzen hasi dira edo hasiko dira. Izan ere, dagoeneko, liburu
edo inprimaki hauen hutsunea nabaria da beste testuinguruetan, hala nola,
etxean eta kalean (liburu arrunten ordez ebook-ak, smartphonak..).
Guzti
honen ondorioz, hainbat adituk teknologia berriak eskolan txertatzeko beharra
ikusten dute, eta honen harira, alfabetizazio mota desberdinak proposatzen
dituzte edo hasi dira.
- ALFABETIZAZIO BERRIAK, IKT ETA ESKOLA: Konpetentzia informazional eta digitalen garapena.
XXI.
mendeko kultura multimodala da, hots, adierazi egiten du, ekoizten du eta
hedatu egiten da material desberdinen bitartez, (papera, pantaila), teknologia
desberdinen bitartez (liburu, telebista, ordenagailu, mugikor, internet, DVD..),
eta formatu eta hizkuntza desberdinen erabileraren bitartez (Testu idatziak,
grafikoak, ikus-entzunezkoak …). Hau dela eta, duela 20 urte gutxi gora behera,
hainbat aditu, kolektibo, erakunde eta hezkuntza aditu, eskolan alfabetizazio
mota berriak txertatzeko beharra aldarrikatzen hasi ziren.
Hainbat
adituk, alfabetizazio mota berriak proposatzen hasi dira, hona hemen batzuk:
- IKUS-ENTZUNEZKO ALFABETIZAZIOA: Helburu nagusia, ikasleak modu kritiko batean ikus-entzunezko testuak sortzea eta hauek aztertzea da. Eskolan, 80 y 90 hamarkadetan modu inpartzial batean txertatu zen.
- ALFABETIZAZIO TEKNOLOGIKOA EDO DIGITALA: Alfabetizazio honen helburua, trebetasun desberdinak bereganatzea da, informatika esparru teknologiko desberdinetan erabili ahal izateko: ordenagailu pertsonalak, interneten nabigatzea, sofware eta hardware-a erabiltzen jakitea … Eskolan 90. Hamarkadan pixkanaka txertatzen joan zen, eta egun oraindik dirau.
- ALFABETIZAZIO INFORMAZIONALA: Alfabetizazio honen helburua, trebetasun desberdinak bereganatzea da, informazioa bilatzen, aukeratzen, aztertzen eta berregiten jakiteko.
- MULTIALFABETIZAZIOA: Gizarte multimodal batek ikasleak prestatu eta hezi egin behar ditu, egungo gizarteak eskaintzen dizkigun medio eta hizkuntza kulturalak erabiltzeko.
- KONPETETZIAK INFORMATZEN IKASTEKO, ADIERAZTEN IKASTEKO ETA KOMUNIKATZEN IKASTEKO
- INTERNET, KONSTRUKTIBISMOA ETA HEZKUNTZA BERRIKUNTZA
Irakasleek dituzten hezkuntza erronkak teknologia digitalen
nonahikotasunaren aurrean hurrengo ideia hauetan laburbildu daitezke:
a) Ikasleriak informazio gehiegi du à Gaur egungo ikasleak, aurreko hamarkadetakoekin konparatuta, etengabe informazioa lortzen dute, telebista, internet, zinema, iragarki edota irratiaren bitartez, horrela, gertakizun honek, informazioaren saturazioa sorrarazik. Hau dela eta, eskolaren erronka, ikasleak duten izugarrizko informazioa, hautatzen jakitea, analizatzen eta kontrastatzen irakastea da. Lortutako informazio hori, ezagutza ulergarri eta esanguratsu batean bihurtzeko.
Azken batean, irakasleei irakastea IKT-ek helarazten diguten informazioa erabiltzen jakitea modu zentzudun eta kritiko batean.
b) Irakasleek onartu behar dute dagoeneko haiek ez direla informazio iturri bakarra. Halaber, teknologia berriak nerabeek helduek baino hobeto ezagutzen eta erabiltzen dituztela à Orain arte, ikasleek informazio gehiena irakaslearengandik edo liburuetatik lortzen zuten. Egun, interneten bitartez, azkar batean, irakasleak eta liburuak esandako kontrastatu dezakete.c) Irakasleak informazioa helarazi beharrean, ikasleek teknologia berrien bitartez egiten dituzten ariketak gidatu, antolatu eta berrikusi behar ditu.d) Ikuspuntu konstruktibista batetik, ordenagailuen bitartez irakastea eta ez klase magistralak liburuekin. Modu honetan, ikasle guztiak memento berdinean ariketa berdina eta haien ezagupenak handitzen egongo dira.e) Teknologia berriak erabiltzea, ikaskuntza-irakaskuntza prozesua kolaboratzailea izan dadin eta ez indibidualista. Horrela, ikaskuntza kolaboratiboa izan dadin, bai gelako beste ikasleekin baita geografikoki beste kokapen bat duten pertsonekin, internetaren bitartez.
- HEZKUNTZA EREDU BERRITZAILE BATEN BILA: DEKALOGOA IKASGELETAN IKT-AK ERABILTZEKO.
1- Garrantzitsuena beti hezigarria (lo educativo) da eta ez teknologikoa. Irakasle batek IKT-en erabilera planifikatzen duenean, beti kontuan izan behar du ea zer ikasiko duten ikasleek horren bitartez eta noraino ikasgelan teknologiaren erabilerak hobetzen duen ikasgelan ematen ari den ikaskuntza-irakaskuntza prozesu hori.2- Irakasleek kontuan izan behar du IKT-ek ez dutela botere magikorik ikaskuntza-irakaskuntza prozesuan, eta gainera, hauen erabilerak ez duela berrikuntza ekarriko bat-batean. Hots, ikasgelan ordenagailuak erabiltzen dituen irakasle batek ez du esan nahi beste irakasleak baina hobea denik edota horregatik ikasleak motibatuagoak edo interesatuagoak egongo direla ikasteagatik.3- IKT-ak ikuspegi konstruktibista batetik erabiltzeak aurkikuntzaren bitartez ikaskuntza-irakaskuntza prozesua ahalbidetzen du.4- IKT-ak erabili behar dira ikasleek ikasten dutenean hauen bitartez “gauzak egiten”. Musika entzutea, bideoak ikusi, beste pertsonekin komunikatzea, debate birtualak egitea…5- IKT-ak erabili behar dira bai indibidualki lana egiteko baita taldean lana egiteko, modu presentzialean nahiz birtualki (internetaren bitartez).6- IKT-ak erabiltzen ditugunean argi izan behar dugu, alde batetik, zein helburu eta eduki landu nahi ditugun, eta bestetik, zein konpetentzia ahalbidetu nahi ditugun.7- Oso garrantzitsua da, ondo antolatuak izatea denbora eta ariketak.
8- IKT-en erabilera ez du jarduera bakan bat izan behar, hau da, hauen erabilera integratua egon behar da curriculumeko eduki eta helburuekin.9- Multialbabetizazioa garatu egin behar da IKT-en erabileraren bitartez.10- Multialfabetizazioarerkin lotura duten jarduerak garatu egin behar dira.
La alfabetización digital en la formación del profesorado (Irakasleen prestakuntzako alfabetizazio digitala)
Hemen irakasleak bere
konpetentzia digitalak garatu eta hobetzeko plan eta ekintzak ageri dira.
Horretarako, lehendabizi teknologiak suposa dezaken erronka aipatzen du, eta
hortik, irakasleak eduki beharko lituzkeen oinarrizko konpetentziak ateratzen
dira, alfabetizazio digitalarekin zerikusia dutenak eta irakasle batek eskuratu
beharko lituzkeenak.
Irakaskuntzaren aldaketa IKTei dagokionez
IKTen integrazioa eskolan prozesu
luze eta zaila da, askotan irakasleen prestakuntza faltarekin lotutakoa.
Horregatik, etengabe aldatzen joan dira hauen prestakuntzarako programak. Hasieran,
tresnen maneiuan oinarritzen ziren, adituak sortuz eta ikaskuntza berdin jarraituz.
Benetako prestakuntzak, berriz, egunerokotasunean egon behar du oinarrituta, ez
baita nahikoa digitalki alfabetizatuta egotea, beti ikasteko eta aldaketei
egokitzeko prest egon behar baita irakaslea, IKTak modu bortitzean eraldatzen
baitira IKTak.
Baina, irakasleen arazoa
gizartearen aldaketa azkarra izan da, beraiek modu batean hezi baitira eta
hezkuntzaren mundua beste ikuspuntu batetik ikusten dute. Beraz, hau aldatu
beharra dago irakaskuntza metodoak berrituz IKTen beharra sentitzen hasteko.
Gainera, teknologia guztiz
integratzeko, hezkuntza alderdi guztietan eragin behar du, esaterako
komunikazio, curriculum eta ebaluazioan.
IKTen erabilpen estandarizatua: irizpide eta adierazleak
IKTen aurrerapenak, tresna hauek
erabiliz beraien produktibitatea hobetu eta ikaskuntza prozesuan teknologiak
ezartzearen garrantzia ulertzeko gai izango diren irakasleak behar ditu. Hau
bultzatzeko, hainbat herrialdeetan prestakuntza profesionalerako hainbat
estandar sortu dituzte. Eragin handien eduki eta gehien zabaldutakoak NETS (National Educational Technological Standar)
proiektuan eman ziren, irakasleen konpetentziak garatze aldera laguntzen duena,
teknologiaren gizarteak eduki ditzaken erronkei aurre egiteko.
Europako herrialde askok
etorkizuneko irakasleen prestakuntzarako gomendio ofizialak dituzte, baina ez
da beti ezagutzen edo gaitasunen tipologia zehazten. Herrialde askotan, berriz, garrantzia bera ematen zaie IKTak erabiltzeko
irakasleek dituzten gaitasun pertsonalei eta asmo pedagogikoak menderatzeari.
Garapen proposamenetatik Standards for the Award of Qualified Teacher
Status nabarmendu daiteke
konpetentzien deskribapena eskaintzen baitu.
Beste alde batetik, ikasgai
zehatz batzuk azaltzeko IKTak nola erabili azaltzen duen plan bat sortu da, non
kurtsoa bukatzean irakasle guztiak tresna eta baliabide ezberdinak aukeratu eta
erabiltzeko gai izan beharko lirateke, ikaskuntza bultzatzeko.
Beraz, prestakuntzaren helburu
nagusiak ondorengoak dira:
- Gaiarekin eta ikasleen adinarekin bat datorren software eta tresna teknologiko aproposak erabiltzeko gai izan beharko dira.
- Irakasten dituzten gaietan garrantzitsuak diren software eta tresna teknologikoak aztertzea.
- Teknologiaren erabilpen aproposa ziurtatzen duten ariketak proposatzea.
- Ikaskuntza-irakaskuntza eremuan teknologiaren erabilpena ebaluatzea.
Irakasleen alfabetizazio digitaleko eredu bateratu baten bila
Aurretik aipatutako estandarrak, teknologia
eremu pedagogikoaren barruan ulertzeko mapa kontzeptual baten barruan
integratuta egon beharko luke. Horrela egin zuen UNESCO-k 2004ean, irakasleen
gaitasunetan IKTak aplikatzeko:
Beraz, alfabetizazioaren
hasierako prestakuntza eta prestakuntza jarraituak ondorengo 8 ardatzen
inguruan zehaztu daitezke:
1. Konpetentzia pedagogikoak. Teknologiak
ikuspegi pedagogiko batetik aplikatzea ahalbidetzen dute. Irakasleak IKTen
erabileran aditu bihurtzearekin batera, testuinguru pedagogikoan lan egiteko
eta ebaluatzeko geroz eta behar gehiago nabarituz.
2. Sinesmen epistemologikoak. IKTen
integraziorako arazoetariko bat irakasleek teknologiaren erabilpenaren inguruan
daukaten sinesmena da. Hortaz, garrantzitsua da irakasleriak ikaskuntza
prozesuaren bat egiten duten teknologiak hautatzea.
3. Elkarlana eta sareko lana. IKTak
ikasgelan eta bertatik kanpo lan egiteko mila aukera eskaintzen ditu.
4. Ikaskuntzaren osagarritasuna. IKTak
eskola barruko ikaskuntza formala eta kanpoko bizipenak lotzeko balio du ere,
honela eskolatik kanpo ikasteko aukerak bultzatuz.
5. Konpetentzia teknologikoak. Hau ez da
bakarrik informatikako programen ezagupenekin garatzen, gaur egun eduki
ezberdinekin erabili ahal izateko material zabalak daude. Hortaz, teknologia
egokien aukeraketa irakasleek eduki beharreko ezagutzen barruan dago.
6. Garatze profesionala. Irakasleek beraien
garapenerako konpetentziak sustatu beharko ditu
7. Alderdi etikoak. Oso garrantzitsua da
parte hartzaileek eduki behar duten ardura.
8. Alderdi emozionalak. Oso garrantzitsuak
dira. Batzuetan, irakasleek ikasleek berak baino gehiago dakitenaren beldurra
eduki dezaketen arren, hau gainditu eta bere gaitasuna teknologia
instrumentalean soilik ez dagoela argi eduki behar du.
Eskola 2.0. Konpetentzien mapa
IKT-ak
dagoeneko ez dira “informazioaren eta komunikazioaren teknologia berriak”. Izan
ere, 25 urte baino gehiago dira gure bizitzaren eta kulturaren zati, eta gero
eta gehiago eraldatzen dituzte eremu guztiak. Hori dela eta, lan egiteko, ongi
pasatzeko eta hezteko moduak behin eta berriz aztertu behar izan dituzte
adituek.
Nahiz
eta IKT hitzak “Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak” esan nahi duen
arren, ez dugu soilik aintzat hartzen tresna horiek informazioa transmititzeko
eta komunikatzeko duten ahalmena, baita ere, informazioa, datuak eta ezaguera
sortzeko, elkarrekin eratzeko, adierazteko, pentsatzeko eta moldatzeko ahalmena
ere sartzen da izen horren barnean.
Eskola
erakunde bat den aldetik, teknologia horiek txertatzeko modu egokia da. Munduko
hiritarrak, arduratsuak,autonomoak eta sortzaileak izan daitezen, eta XXI. mendean
izango ditugun erronkekiko konpromisoa ager dezaten. Jokaleku honetan bi aktore
nagusi bereizten dira: ikasleak eta irakasleak. Hori dela eta, beharrezkoa da
definitzea zer motatako gaitasunak izan behar dituzten bi aktoreek.
IRAKASLEENTZAKO GAITASUN MAPA
Irakasleentzako
gaitasunen mapa honako ardatz hauen inguruan egituratzen da:
- LANBIDE ARLOKO GARAPENA ETA KUDEAKETA: Irakasle-lanari lotuta, kudeaketari dagokionez ikasleak izan behar dituen gaitasunak biltzen ditu alderdi honek. Honek, inprimakiak eta kalifikazioak aurkeztea, laguntza-materialak sortzea, etab hartzen ditu barnean.
Bestetik, irakaslearen lanbide-hazkuntzari lotutako alderdiak biltzen ditu, baita IKT -etan izan dezakeen laguntza ere, adibidez, kide edo aditu batekin harremanetan jardunez, bere diziplinako berrikuntzak eskuratuz, lineako ikastaroak eginez edo beste irakasleekin elkarrekintzan jardunez.
- DIDAKTIKA, PEDAGOGIA ETA CURRICULUMA: irakasleak ikasgelan edo handik kanpo, egiten duen lanari dagozkion gaitasun jakin batzuk biltzen ditu, irakaskuntza eta ikaskuntza prozesuan zuzeneko eragina dutenak. Hemen barnean kokatzen ditugu ikaskuntza-esperientzien diseinua eta ebaluazioa, baita esperientzia horiek gauzatzen diren eremuak ere.
- HERRITARTASUN DIGITALA: Ikasleak herritar digital arduratsu eta konprometituak izateko, irakasleek izan behar dituzten gaitasunak hartzen ditu alderdi honek barnean. Halaber, ikasleak herritar digital arduratsu eta konprometituak izan daitezen irakasleak honen eredu izan behar du. Erabilera onargarri honek hainbat alderdi hartzen du eraginpean, hala nola, sotware-lizentziamendua, ziber jazarpena, informazioaren pribatutasuna, jabetza intelektuala, iturrien aipamena, hots, IKT baliabideen erabileraren errespetu etikoarekin eta legea errespetatzearekin zerikusia duen oro.
IKASLEENTZAKO GAITASUN MAPA
Ikasleentzako
gaitasun mapa honako ardatz hauen inguruan egituratzen da:
- TREBETASUN TEKNOLOGIKOA: ikasleak teknologia ulertu eta erabiltzen jakin behar du; hainbat IKT baliabide eraginkortasunez eta modu emankorrean aukeratu eta erabiltzea, arazo eta egoera desberdinei egokitzen jakitea etb.
- BIZITZA OSORAKO IKASKUNTZA: atal honetan ikaslearen jarrera ireki eta ikertzailea hartzen dugu kontuan; ikasleak bere aukeretan konfiantza du, eta garbi ditu bere indarrak eta ahuleziak, badaki pertsona eta egoera desberdinetatik ikasten, pertsona edozein adinetakoa edo testuingurua edonolakoa izanda ere.
- HERRITARTASUN DIGITALA: Jarrera kritikoa eta gogoetatsua izatea esan nahi du, eskura dagoen informazioa baloratzea eta behar izanez gero, informazio hau egiaztatzea.
Konpetentzia digitala: EAEko testuingurua
Gure gizartean konpetentzia digitala
eboluzionatzen ari da, transformazio eta moldaketa garaia, “informazioaren
gizartea” deritzon garaian gaude eta. Hezkuntzan ere modu geldiezinean doa
aurrera, irakaskuntzari aukera berriak zabalduz. Hezkuntza formala ezin da
prozesu horietatik kanpo gelditu; guztiz aurkakoa, haien aliatu bihurtu behar
ditu.
Hezkuntzan, baliabide digitalen presentziak
eta metodologia interaktiboen erabilerak eztabaida sakona piztu dute. Zenbait
ikerketen arabera, onura dakar, ikasleengan modu positiboan eragiten du nahiz
eta teknologiaren garapenean oinarritutakoak bakarrik ez izan eraginkorrak. Hala
ere, ikerketek ez dute oraindik aurrerapen garrantzitsurik nabaritu gela
digitaletan lan egiten duten ikasleen ikaskuntza kognitiboa neurtzeko egiten
diren froga estandarizatuen emaitzetan.
Gaur egungo ikasleek euren bizitzako esparru
askotan erabiltzen dituzte IKTak, ez bakarrik eskola-esparruan. Hezkuntzak ere
egoera berri horretara moldatu beharra dauka.
Eskolaren ardura da aukera-berdintasuna
bermatzea, eta ikasleen dibertsitatea konpetentzia digitalaren garapenerako
lehenbiziko erronka. Konpetentzia digitala pisu metodologiko handiko zeharkako
oinarrizko konpetentzia bat da, beste oinarrizko konpetentzien sostengu gisa
balio duena. Konpetentzia digitala balioztatzea, irakaskuntza-ikaskuntza
prozesuak eraldatzeko eta ikasleen gainerako oinarrizko konpetentzien garapena
hobetzeko eragingarri gisa. Horra hor erronka.
Deskribapena
EAE-ko Oinarrizko Hezkuntzaren
curriculumak honela definitzen du:
“Informazioa bilatzean, lortzean,
prozesatzean, komunikatzean eta informazio hori jakintza bilakatzean datza”.
INFORMAZIOA ESKURATU, ERALDATU ETA TRASMITITU.
Europar Batasuneko gomendioen arabera konpetentzia
digitalak pertsonen etengabeko ikaskuntzan barne hartuko lituzkeen dimentsioak
biltzen ditu, hala nola, sormen eta berrikuntzaren testuinguruak, pentsamendu kritikokoaren eta esparru formal, ez-formal
zein informaletan parte hartzearena.
Hala ere, 2007an ISTEK (International
Society for Technology in Education) 6 dimentsio proposatzen dituzte honen barnean:
·
Sormena eta berrikuntza
·
Komunikazioa eta lankidetza
·
Ikerkuntza eta informazioaren
lokalizazio eraginkorra
·
Pentsamendu kritikoa, arazoak
konpontzea eta erabakiak hartzea
·
Herritartasun digitala
· IKTen eragiketak eta kontzeptuak.
Honetan oinarriturik Eusko Jaurlaritzako
Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak IKT Mapak garatu zituen Eskola 2.0
programaren barnean, aurreko 6 dimentsioak 3 taldeetan banatuz:
·
Trebetasun teknologikoa
·
Ikaskuntza – Jakintza
·
Herritartasun digitala
Dimentsio bakoitzak azpi konpetentziak
biltzen ditu eta bakoitzari ebaluazio irizpide batzuk dagozkie. Ebaluazio
irizpideak ikasleak gai den jakiteko zereginak dira.
1. Trebetasun
teknologikoa
-Gailu eta tresna teknologikoak ulertzea eta
erabiltzea
-Inguru digital edo birtualean komunikatzeko
eta lankidetzan aritzeko eraginkortasuna landu
2. Ikaskuntza-jakintza
-Informazioa bilatu eta erabiltzeko
estrategia
-lankidetzan aritzeko erabiltzailearekin,
ikaskuntza jardueretan, jarrera kritiko, sortzaile eta berritzailea garatzera
bideratua.
3. Herritartasun
digitala
-Publikoki autonomía digitala garatzea
-identitate digitala eta pribatasuna
ezagutzea ARRISKUAK
KONTUAN HARTZEA
-Jabetza intelektuala
Dimentsio bakoitza hainbat
azpi-konpetentzitan banatzen da:
1.
dimentsioa: Trebetasun teknologikoa
·
Gailuen kudeaketa -->
gailuak erabiltzen jakitea, elkarren arteko loturak egiteko ezaugarriak
konfiguratu eta informazioa kudeatzeko.
·
Softwarearen erabilera
·
Ikasketa-ingurune digitaletan
moldatzea --> ingurune birtualek eskainitako aukerak erabiltzea eta arazoei
aurre egiten jakitea
·
Besteekin komunikatzea IKTen
bidez → ikasleekin interakzio bidez jardutea
·
Informazioa antolatzea-->
informazioa kudeatzeko sistemak erabiltzea: datuak, erreferentziak, helbideak,
aplikazioak, lanak, etb…sailkatzeko eta antolatzeko.
2.
dimentsioa: Ikaskuntza – Jakintza
·
Informazioa ikerketetan
erabiltzea eta tratatzea --> informazioa bilatu, egiaztatu eta fidagarriak
zein egokia den ebaluatzea
·
Komunikazioa eta lankidetza
ezagutzak ikasi eta sortzeko --> komunikazio eta lankidetza proiektuak
garatzea
·
Sormena eta berrikuntza IKT
baliabideen bidez --> lan eta prozesu berritzaileak garatu ikerketa-teknika
aurreratuak eta fenomeno konplexuen simulazioa erabiliz.
·
Pentsamendu kritikoa -->
ikerketak eta arazoak konpontzeko proiektuak garatzea, pentsamendu kritikoaren
arloko gaitasunak batzeko, tresna eta baliabide digital egokiak erabiliz.
3.
dimentsioa: Herritartasun digitala
·
Autonomia digitala parte-hartze
publikoan --> autonomía digitala erabiltzen jakitea, izan informazio
bilaketarako zein zerbitzeak kudeatzeko.
·
Identitate digitala eta pribatutasuna
sarean --> internetek eragiten dituen arriskuez kontziente izatea eta
norbere intimitatearen jabe izatea.
·
Jabetza intelektuala --> lan
intelektuaren jabetza izatea eta obren autoretza bermatzea.
Mailaketa
Informazioa tratatzeko eta
teknologia digitala erabiltzeko konpetentziaren esparru teorikoak hiru
zailtasun-maila ezartzen ditu.
Maila horiek mugatzea zaila bada ere, konpetentziarekin lotutako ezagutza
digitalean ematen den progresioa adierazi nahi dute. Mailak hurrengoak dira:
Hasierako mailan, prozedura estandarrak (egoera sortu eta
ebatzi) erabiltzen dituzten ikasleak daude. Errepikapen teknikak erabiltzen
dituzte eta batzuetan arazoak izan ditzakete, beraz, laguntza behar izaten
dute. Honez gain, ziurtasun gabezia erakusten dute ikerketen emaitzak azaldu
behar dituztenean, komunikatzeko eta lankidetzan aritzeko.
Erdi-mailako ikasleek, oinarrizko mailako trebeziez gain,
modu egokian erabiltzen dituzte aukera diaritzeko. Askotarik. baliabide
informatikoak konektatzen dituzte eta nolabaiteko zailtasuna duten egoerak
ebazten badakite. Zereginak burutzeko orduan ez dute arazorik. Arazoak izan
ditzakete zeregin horien emaitzak azaltzeko orduan baina, hala ere, azalpen
sinpleak emateko gai dira. Web 2.0 ko tresnak erabiltzen dituzte
beren
ikerketen emaitzak landu eta aurkezteko.
Maila aurreratuan, hasierako mailarako eta erdi-mailarako
deskribatu
diren gaitasunez gain, baliabideak eta
aplikazio digitalak erlazionatzeko gai diren ikasleak daude. Gainera, argudioak
eman aurretik hausnartu eta logika erabiltzen dute. Zereginak trebetasun eta
ziurtasunez burutzen dituzte.
From Digital an Audiovisual Competence to Media Competence (Konpetentzia digital eta audiobisualetik konpetentzia mediatikora: indikatzaile eta dimentsioak)
1. Sarrera
XXI. mendeko
haurrak kontrol nahiz eredu zehatzik gabe garatzen dira teknologia arloan. Izan
ere, prozesatzeko, harremantzeko, bilatzeko, pentsatzeko, adierazteko, etb.
dituzten gaitasunek plateanmendu pedagogikoak eskatzen dituzte. Hortaz,
ahalmenak izendatuko lituzkeen bloke bat beharko litzakete gaur egungo eskola currikulumean.
Prozesu
komunikatzaileen aldaketen abiadurak izugarria denez, eskolak baliabideak behar
ditu teknologiak egoki transmititzeko, geroz eta ezagutza teoriko zein tekniko gehiago
behar baita. Gainera, azken bolada honetan, teknologia berriek ekaitzak eragin
dituzte hezkuntza arloan: politika kontu bat da beren sarrera eskoletan.
Bestalde, erabilpen esanguratsu bat izan dezan irakaslegoaren prestakuntza
ezinbestekoa da; hots proiektu pedagogiko baten diseinua beharrezkoa da.
Horrek, gaitasun teknikoak garatzea ahalbidetuko luke: gaitasun kritikoaren
garapena, sormena, autonomia, etb. denbora eta espaziotik ateratuz.
Ildo beretik,
Europar legearen arabera, currikulumeko “Informazioaren trataera eta
konpetentzia digitala” gaitasunak ez du soilik informazioa bilatu, eraldatu eta
gorde barnebiltzen baizik eta hau dena ezagutza bihurtaraztea du helburu. Beti
ere, erabiltzen jakiten bada, modu ulergarri zein kritiko batean eta sormenez.
Ondorioz, gaur
egungo eskola geroz eta gehiago digitala bilakatzen den heinean,
egunerokotasunean integraturik ulertu beharko litzateke baina, horretarako,
unitate didaktiko eta pedagogikoak planteatu behar dira. Bestalde, hezkuntzak
paper garrantzitsu bat jokatzen du mediatikoki konpetente diren herritarrak
bihurtzerakoan, hauek informazioa bilatu, ulertu, adierazi eta eraldatzen jakin
dezaten, beti ere, arriskuak kontuan hartuz.
2. Metodoak eta materiala
Hainbat autore desberdinen lanetan oinarriturik halako
laburpen bat egin da :
·
Gizartearen aurrean herritar autonomo, inteligente eta kritiko bihurtzeko,
konpetentzia informazionala eta digitala garatu behar da, teknologia erabiltzen
den hezkuntza eredu bat defendituz. (Area, 2008).
·
Ikaskuntzaren jarrera berriak, jokabide eta aukerak,
ikaskuntzako forma berriekin elkar loturik daude. (Churches, 2009)
·
Haurren gaitasun mediatikoak garatu behar dira,
komunikabideetatik jasotzen dituzten irudi zein mezuak hausteko. (Di Croce,
2009)
3. Emaitzak
Kultura
digital arloko alfabetasuna aipa genezake gaur egun, hots, makinak eta
software-a erabiltzen jakitea, informazioa eskuratu, eraldatu eta transmitzeko
gaitasunak garatzea, teknologiaren bitartez komunikatzea eta harreman sozialak
izatea.
Honen
harira, gaitasunak garatzeko hona helburu hauek lortu beharko liratezke:
·
Informazioa eskuratu eta ulertu
·
Informazioa adierazi eta elkarbanatu
·
Komunikazioa eta harreman soziala
Beraz, “afalbetasun
mediatikoa” marko gisa erabiltzen da, non bi dimentsio desberdintzen diren:
baliabide teknologiak erabiltzeko gaitasun indibiduala (gaitasun indibidualak
eta karakter soziala) eta kontestuaren analisia egiten jakitea. Jakina da,
dimentsio bakoitzak kriterio desberdinak ditu. Alfabetasun mediatikoa prozesu
dinamiko baten ondorioa da zeinak erabilgarritasuna, kontestua, trebetasun
komunikatiboa eta konpetentzia mediatikoa garatzen duen. Ez da proposamen
didaktikorik gaitasun hauek garatzeko baina gomendio batzuk planteatu dira,
baliabideak eskeiniz. Adibidez, 6 kategoria bereizi dira: oroitu, ulertu, erabili,
aztertu, ebaluatu eta sortu. Bakoitzak jarduera jakin batzuk aurkezten ditu,
talde lana bultzatzen delarik : gelako blogak sare sozialak, wikiak, etb…
XXI.mendeko
komunikabideen definizioa honela ulertu behar da: internet, filmak, musika,
liburuak, komikiak, aldizkariak, publizitatea, telefonoa, bideo jokoak eta
espazio fisikoak. (Di Croce, 2009).
Ferrés-en
(2007) arabera, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza bukatzen duen ikasle batek
komunikazio arloko helburu, prozesu eta edukiak garatuak eta barneratuak behar
lituzte.
Marques-en
(2009) azterketaren arabera, konpetentzia digitala kontzeptua, balore,
jarreren, helburu digitalen ezagutza, trebetasuna eta gaitasun gisa definitzen
da, non 5 dimentsio bereizten diren : ikaskuntzaren dimentsioa (ezagutza gisa
informazioa eraldatzea), dimentsio informazionala (informazioa eskuratzea,
ebaluatzea eta erabiltzea), dimentsio komunikatiboa (komunikazio
interpertsonala eta soziala), kultura digitalaren dimentsioa (hiritartasun
digitala, gizartearen praktika sozialak eta kulturalak lotuz), dimentsio
teknologikoa (alfabetasun teknologikoa, eta ezagutzak digitalak).
4. Eztabaidak
XXI. mendeko
gizartean teknologia ezinbestekoa bilakatzen ari den heinean, beharrezkoa
deritzot, planteamendu didaktiko bat zeinak dimentsioak eta indikatzaileak
zehaztuak izanen diren konpetentzia mediatikoa garatzeko. Bestalde, Aguaded
(2007), Pérez-Tornero eta Martinez-Cerda (2011)-en ikerketak dionez,
teknologiaren edo mediatikaren garapenak ez ditu hiritar trebeak egiten, beraz,
hezkuntzaren esku hartzea beharrezkoa da, komunikatzeko, informazioa
erabiltzeko eta ulertzeko gai izateko helburuarekin.
Ondorioz,
teknologiaren aldaketak kontuan harturik, dimentsioen eta indikatzaileak
entengabeko berrikusketa ezinbestekoa da. Horrez gain, proposamen didaktiko bat
kontestu errealari egokituz diseinatzea egokitzat jotzen da. Beti ere,
irakaslegoaren prestakuntza ere bermatu behar da.
Digital Natives, Digital Inmigrants
Hasiera batean, gaur egungo ikasleak, “N belaunaldia” deitzen ziren (Net-ik, sarea
ingelesez), gero “D belaunaldia” ere izendatu ziren (Digitaletik). Beraz,
esanahi egokiena “Nativos Digitales” da. Beste alde batetik, teknologia
berriarekin sortu ez den jendea baina hau bereganatu duena “imigrante Digitalak”
deitzen dira. Azken hauek, inguruneari egokitzen ikasten dute haien “azentua”
atxikiz, iraganean pausu bat uzteko bezala, adibidez, imigrante sozial batek
informazio bat bilatzeko momentuan lehenik idatzizko informaziora joko du
internetera baino.
Hezkuntzak duen arazoa hortan datza: gaur egungo irakaslegoa (gehiena)
imigrante digitalak da eta mintzaira zahar batekin berezko digitalei erakasten
die. Arazo handi bat izaten da irakasle horientzat, gehinetan tanka egiten
dutelako. Izan ere, berezko digitalek informazioa arin prozesatzen dute
teknologia berriak erabiliz baina imigrante digitalek papereko testuak nahiago
dituzte, adibidez. Nahiz eta gaur egungo irakasleek pentsatu ikasleek IKTen
erabilera guttirekin lan egin dezaketen, gaizki pentsatzea litzateke. Arazoa
ikusirik, metolodia eta edukiak berrikustea garrantzitsua da. Lehen lehenik
irakasleak prestatuak izan behar dira ikasleen mintzaira berrian mintzatzera. Bestalde,
bi eduki multzo desberdindu dira, eduki multzo “legatua” eta “etorkizunekoa”.
Legatuak kurrikulum ofiziala hartuko luke oinarritzat (irakurketa, idazketa,
aritmetika, etb.), etorkizunekoa berriz digitala eta teknologikoa litzateke.
Software-a eta hardware-az gain, politika, soziologia eta hizkuntzak ere
kontuan hartzen ditu.
Ondorioz, irakasteko era berriak garatuz eta diseinatuz, ikasle berrietara
iristeko erraztasun gehiago izanen dute irakasleek.
