3. eta 4. Saio teorikoak: ZELATATZAILEAK ETA ZELATATUAK

Saio teorikoari hasiera emateko, Aingeruk Jeremy Bentham-ek sorturiko espetxe-eraikuntza erakutsi zigun, Panoptikoa izenekoa. Azaldu zigunez, espetxea bi ezaugarri nagusik osatzen zuten: presoak zeuden semiesfera bat eta honen erdialdean dorre bat, non presondegiko behatzaileak egoten ziren, espetxeratuak behatzen. 

Baina, espetxe honen berezitasuna gelak transluzidoak izatea da, argi sarrera eta irteera daukana. Modu honetan, zelatatuak ez dituzte zelatatzaileak ikusten. Hau horrela, presoak badaki edozein momentutan behatuta izan daitekeela, baino ez du sumatzen noiz den momentu hori.

Bentham-ek Panoptikoa mundu digitalarekin konparatzeko erabili zuen. Izan ere, gu, Panoptiko edo espetxe horretako zelatatuak bezala, badakigu denbora guztian zelatatuak izan gaitezkeela, baina ez dakigu zehazki noiz garen zelatatu.

Gaiarekin jarraitzeko, irakasleak taldeka IKT-rekin loturik zelatatzaileen zerrenda bat idazteko eskatu zigun, ondoren hauek talde guztiaren artean adosteko. Zelatatzaileen zerrenda osatzen joan ginenean, bakoitzarekin zergatik sentitzen ginen zelatatu azaldu genuen. Bukaeran, bideoa ikusi ostean, horrekiko egin genezaken erresistentzi  teknikak pentsatuz eta taldean adostuz. Hemen uzten dizuet, lan-talde horretatik ateratako datuen bitartez, osaturiko taula:

ZELATATZAILEA	NOLA SENTITZEN GARA ZELATATUAK	ERRESISTENTZIAK
Google	Bilaketen erregistroa, datu-pertsonalak	Ghostery eta adblock bezalakoak erabili, informazioa ez eman
Whatsapp	Tik bikoitza, informazioaren gordailua, azkeneko konexioa, profileko argazkia, lokalizatzailea	Azken konexioa ez ikusteko aukera seinalatu, zure informazioa ez ikusteko aukera  seinalatu
Puntu-txartela	Erosketen erregistroa, diru-sarrerak, noiz	Ez egin
Egela	Sarreren kontrola	Bat sartzea bakarrik gero dokumentu elkarbanatuz
GPS-a	Posizionamendua	Kentzea
Facebook	Jaiotze data, helbidea, sexua, telefonoa, korreo elektronikoa,	Informazioa ez ematea, pribatasun neurriak, profil asmatua,makilajea etiketazioa automatikoa ez izateko
Kaleko kamarak	Intimitatea kendu
Movistar	Datu pertsonalen kontrola, adina, erabilerak etab.
Peajeko gailua	Erabilera kontrola

Ondoren, ¿POR QUÉ ME VIGILAN SI NO SOY NADIE? Bideoa ikusi genuen. Hemen, Marta Peiranok Maltes izeneko gizonaren adibidea erabiliz, gure mugimenduekin sortu dezakegun informazioa guztia eta honen arriskua erakutsi zigun, azkenean,modu inkontziente batean sortzen dugulako. Maltes-en adibidean, ikusten genezakeen nola poltsikoan daukan mugikorrak 5 minuturo uhinak bidaltzen dizkiola gertuen daukan antenari. Datu hauek, bere kontu publikoarekin lotuz bere eguneroko bat osatu ahal izan zuten, nora, noiz eta zer egiten zuen irudikatuz.

Gauza bera gertatzen da gurekin ere, izan ere, gaur egun, konektatuta bizi dena kontrolpean bizi da, bideoan aipatu duen moduan “La mejor manera de controlar a una civilización es que no sepa que es controlada”. 

 Bideoa ikusi eta gero, ohartu naiz zeinen garrantzitsua den pribatutasuna, eta zeinen arriskutsua den ohartu gabe munduari eskaintzen diogun informazioa, edozein momentutan gure kontran jarri daitekeelako.

Ondoren, aurretik bukatu gabe zegoen taula osatuta, beste bideo bat ikusteko asmoa zeukan Aingeruk. Baina, aurreko asteko saioan hitzaldia egitea ezinezkoa izan genuenez, gaurko saiorako pentsatuta zeuden bideoak ikusi genituen. Horregatik, klasean ikusi ez genuen arren, bideo honen laburpena egitea eskatu zigun:

                LAS REDES Y LOS DATOS UNA PRESPETIVA CRÍTICA

Hasteko, garrantzitsua da aipatzea sare sozialetan kontuak egiten ditugunean, inoiz gure buruari galdetzen ez diogun, baino galdetu beharko geniokeen galderak ondorengoak direla: Zein da beraien ideologia? Zeintzuk dira jabeak? Zer egingo dute guk emandako informazioarekin? Hau da, sare sozialetan edozein mugimendu egin aurretik analisi ideologiko bat egin beharko genuke, hauek pertsona eredu ezberdinei zuzenduak daudelako, forma ezberdina daukatelako eta gauza desberdinak eskaintzen dituztelako.  

Bestalde, bideoak erakusten digu, facebook-ek eta beste sare sozial batzuk, ia ohartu gabe, nola erabiltzen gaituzten produktu bat izango bagina bezala.Beraz, honen bitartez ikusgai jartzen dugu geure burua, gurekin negozioak egin eta beraien produktu bihurtuz. Izan ere, lehen aipatu bezala, kontuan hartu beharreko gauza bat da beraien ideologiarena, facebook-arena adibidez, kapitalista komertziala baita. Horregatik hain garrantzitsua da anonimotasuna eta pribatutasuna gordetzea, batzuetan oso zaila gauzatu daitekeen arren. Hau dela eta, Richard Stallman (Software libre mugimenduaren sortzailea) bezalako pertsonek facebook-a zelatatze masiborako tresna moduan ikusten dute. 

Honen aurrean, sareko neutraltasuna eta software libre batengatik borrokatu beharko genukeela aipatzen du, Adblock plus edo Ghostery bezalako programak erabiliz.

Nire ustez, gaur egungo gizartean, ia ohartu gabe murgiltzen gara teknologiaren munduan, askotan beste gauza askori lehentasuna kenduz. Gainera, ez ditugu kontuan hartzean gure datuak ematea  edo behar ez den tokian komenigarria ez den informazio bat emateak sortu dezakeen kaltea. Ematen dugun informazio guztiaren aurrean oso ahulak gara, eta, askotan, oso arduragabeak. Beraz, informazio honen gidari bihurtu behar gara, guk kontrolatzen baitugu azken batean, zein den ematen dugun informazioa eta zein ez, gure anonimotasuna eta pribatutasuna zaindu eta kontrolatu behar ditugu, edozein uneetan, ohartu gabe, gure kontran jar ez daitezen.

Ikusitako guztia hezkuntzarekin lotuz,iruditzen zait irakasleek ikasleei eta baita ere euren gurasoei, internetek eduki ditzakeen arrisku guztien berri eman beharko lieketela. Askotan esan dudan bezala, IKT-ak oso tresna erabilgarriak eta aberasgarriak dira, denbora asko aurreztu  eta gauza asko erraztu ditzaketelako, baina beraien erabileran modu arduratsu batean jokatze oso garrantzitsua da. Ikasleei ez bazaie modu esanguratsu batean irakasten honen arriskuak, mila aldiz azalduta ere, ez dira inoiz benetan jabetuko. Horregatik, nire ustez, ez litzateke komenigarria izango, solik IKT-ak arriskutsuak izan daitezkeela esatea, hauen arriskuak benetan zeintzuk diren eta gertaturiko kasuak erakustea, ordea. Benetan garrantzitsuak iruditzen zaizkigun gauzak bakarrik ikasten baititugu!

Esan bezala, ikusi behar genituen bideoak ikusita genituenez, saioaren azkeneko zatian facebook-ek bildu dezakeen informazio guztia biltzen saiatu ginen. Honetarako, ikaskideek zituzten ordenagailuez baliatuz taldeka bildu eta ikerketari ekin genion.

Saiakera batzuk eta gero, suertatzen ari zitzaizkigun arazoak geroz eta gehiago izanik, ikerketa alde batera uztea erabaki genuen. Baina, gai interesgarria iruditzen zitzaigunez, gure helburuak lortu ahal izateko bideo tutorial bat igoko zuela esan zigun Aingeruk. Orain, agindutako bideoa igo eta gure azterketarekin jarraitzeko irrikatan gaude!